Bağırsak Gazı

Bağırsak Gazı Neden Olur?

• Sağlıklı bir erişkinin sindirim sisteminde sabit olarak 30-200 cc civarında gaz bulunduğu ve günde ortalama 700 cc gaz çıkarttığı belirlenmiştir.
• Bağırsak gazları (azot, oksijen, karbondioksit, hidrojen ve metan), kalın bağırsağa ulaşan, sindirilmemiş gıdalar tarafından üretilirler ve bağırsak içi basınç 200 mm Hg’ya dek çıkabilir.
• Her sağlıklı kişinin 24 saat içinde ortalama olarak 15-20 kez makat yolu ile (yellenme) gaz çıkarttığı ve liften fakir beslenenlerin günde ortalama 215 ml ve liften zengin beslenenlerin ise ortalama 705 ml gaz çıkarttığı saptanmıştır.
• Bağırsak gazları aslında kokusuzdur, ancak bağırsakta bazı bakterilerin üremesi ile hidrojen sülfür (H₂S) üretimi olur ve bağırsak gazına çürük yumurta gibi kötü bir koku verir.

Bağırsakta Gaz Artışı Neden Olur?

Geğirmeye rağmen karında huzursuzluk veya karın şişkinliği devam ederse, bu karın boşluğu içinde bir sorun olduğuna işaret eder. Kişi karın gazını, geğirme yolu ile üstten veya alttan makat yolu ile (yellenme) çıkartır. Bağırsakta aşırı gaz; gıdaların hızlı veya yeterince çiğnenmeden veya iyi sindirilmeden yenilmesi veya ince bağırsak veya kalın bağırsaktaki bakteri üretiminde artış sonucunda meydana gelir. Kabızlık nedeniyle fazla miktarda lifli gıdaların tüketimi de karında şişkinliğe neden olabilir, ancak bağırsak gazlarında artışa neden olmaz. Karında aşırı gaz olması, kişileri sosyal olarak ciddi şekilde etkileyen ve yaşamlarını kısıtlayabilen bir durumdur. Bu kişilerin büyük çoğunluğunda; geğirme, yellenme veya gaz ilaçlarının alınmasına rağmen yakınmaların devam ettiği gözlenmektedir. Adet öncesi dönemlerde, kadınlarda bağırsak gazının arttığı bilinmektedir. Bağırsakta aşırı gaz durumu ancak burundan ince bağırsağın başlangıç kısmına (jejunum) ilerletilen bir sonda yardımı ile alınan 1 ml bağırsak sıvısı örneğinde 10.000’den fazla bakteri bulunması ile bilimsel olarak kanıtlanabilir.

Bağırsakta Aşırı Gaz Hangi Durumlarla Karışabilir?

• Kronik kabızlık
• Huzursuz bağırsak sendromu (İBS)
• Hava yutma
• Aşırı iştahsızlık hastalığı (anoreksi)
• Şişmanlık
• Karında sıvı toplanması (karaciğer, böbrek veya kalp hastalıklarında)
• Sindirim sistemi tümörleri
• Büyüyen organlar (dalak, karaciğer, vb.)
• Bağırsak tıkanıklığı
• Laktoz, fruktoz, sorbitol tahammülsüzlüğü (intoleransı)
• Pelvik taban sorunları

Bağırsakta Bakteri Artışı Neden Olur?

Gıdalar ile aldığımız yağ, karbonhidrat, protein, vitamin ve mineraller ince bağırsakta emilir ve bu aşamada bir aksama olursa bu maddelerde eksiklik olabilir. Sağlıklı kişilerin bağırsaklarında 500’ten fazla sayıda farklı mikrobun (bakteri) yer aldığı belirlenmiştir. Bağırsak bakterilerinde aşırı artış olması durumunda özellikle yağ ve karbonhidrat emilimi bozulmaktadır. Tatlı ve nişastalı gıdalar, yakınmaların artmasına neden olabilir. ABD’de kronik ishali olan şeker hastalarında (diyabet) % 40 oranında aşırı miktarda bağırsak bakterisi olduğu belirlenmiştir. Hart ve ark. 2002 yılında gerçekleştirdikleri çalışmalarında, şiddetli bağırsak enfeksiyonlarında mikrop (bakteri) sayısının 10¹⁴’e dek çıkabildiğini ve böylelikle insan vücudundaki toplam hücre sayısını bile aşabildiğini göstermişlerdir.

Bağırsakta Bakteri Artışı Hangi Belirtileri Gösterir?

• Yemeklerden sonra karında aşırı şişkinlik
• Karın ağrısı
• Kronik ishal
• Kabızlık
• Yumuşak ve kötü kokulu dışkı
• Halsizlik
• Kansızlık (bağırsakta emilim bozukluğuna bağlı B12 eksikliği nedeniyle)
• Depresyon
• Duruş bozukluğu (karına veya öne doğru eğilme)
• Beslenme eksikliği
• Kilo kaybı
• Sümüksü dışkılama (mukus)
• Karın şişkinliğinin karbonhidrat, lif ve şeker alımı ile kötüleşmesi.

Bağırsakta Aşırı Gaz Varlığında Hangi Tetkikler Yapılır?

• Direkt karın grafisi
• Gastroskopi
• Sigmoidoskopi
• Kolonoskopi
• Enteroklizis
• Mide boşalım zamanı
• Kalın bağırsak geçiş zamanı
• Ultrasonografi
• Bilgisayarlı tomografi
• Emilim testleri (laktoz, fruktoz, sorbitol vb.)
• Hidrojen / metan nefes testi

Kötü Kokulu Gaz Çıkartma Neden Olur?

Kötü kokulu gaz çıkartma ile gaz çıkartmada artış olması arasında ayırım yapmak gerekir. Kötü kokulu gaz çıkartma (yellenme) nedenleri:

• Huzursuz bağırsak sendromu (İBS)
• Kalın bağırsakta iltihap (enfeksiyöz kolit)
• İltihabi bağırsak hastalığı
• Bağırsakta emilim bozukluğu (malabzorpsiyon)
• Çölyak hastalığı

Kötü kokulu gaz çıkartma birkaç gün içinde düzelirse ön planda kalın bağırsakta bir iltihabi durum düşünülür. Ancak, kötü kokulu gaz çıkartmanın aylardır devam ediyor olması, altta yatan bir soruna işaret eder. Bu durumda, sigmoidoskopi, kolonoskopi, Çölyak hastalığını araştırmak için bazı kan tetkikleri, nefes testi, ince bağırsaktan sıvı örneği alınması gibi çeşitli tetkikler yapılır. Bu tür bir sorun varlığında bir Gastroenteroloji Uzmanı’na başvurmakta yarar vardır.

Bağırsaktaki Gazı Çıkışı Neden Engellenir?

Yemek borusu ile makat arasında, sindirim sisteminin herhangi bir noktasında gazın akışı engellenebilir. Bu akışın herhangi bir nedenle engellenmesi ile gaz ve sıvıların birikmesi sonucunda karın şişkinliği ve karında gerginlik (distansiyon) olur. Bu tıkanıklık ilerlerse bağırsak düğümlenmesi veya bağırsak tıkanıklığına yol açabilir. Bazı hastalıklarda bağırsakta gaz çıkışı gecikebilir.

• Yağlı gıdaların fazla tüketimi
• Kronik kabızlık
• Dışkının taşlaşması (fekal impaksiyon)
• Şeker hastalığı (Diyabet)
• İrritabıl bağırsak sendromu (İBS)

Bağırsakta Gaza Neden Olan Hastalıklar

• Laktoz tahammülsüzlüğü
• Huzursuz bağırsak sendromu (İBS)
• Dumping sendromu
• Çölyak hastalığı
• Pankreatit
• İltihabi bağırsak hastalığı
• Şeker hastalığı (diyabet)
• Yeme bozuklukları
• Reflü hastalığı
• Bağırsak düğümlenmesi
• Mide ülseri

Bağırsaktaki Gaz Fazlalığı Nasıl Önlenebilir?

1.Diyet

• Alınan gıda miktarını azaltmak ve öğün sayısını arttırmak yarar sağlar.
• Laktoz, fruktoz ve sorbitol gibi şekerlere karşı tahammülsüzlük varsa bunların kullanımından kaçınmalıdır.
• Laktozsuz süt tüketimi aşırı gazın üretilmesini engeller.
• Yoğurtta bazı bakteriler ile laktoz parçalandığından, karın şişkinliği daha az görülür.
• Fasulye, mercimek, lahana, karnabahar, brokoli, Brüksel lahanası, soğan, kepekli ekmek, havuç, kayısı ve kuru erik tüketimi bazı kişilerde aşırı gaza neden olabilir.
• Gazlı içecekler, soda ve bira gibi içeceklerden kaçınmak yararlı olur.
• Çölyak hastalarında glutensiz diyet uygun olur.

2.İlaçlar

• Simetikon
• Aktif kömür

Sindirim sistemi hareketlerini arttıran (prokinetik) ilaçlar: neostigmin, cisaprid, domperidon, metoklopropamid, tegaserod, eritromisin

• Düz kasları gevşeten ilaçlar (antispazmodik): Mebeverin, otilonyum, trimebutin, vb.
• Probiyotikler: Canlı bazı yararlı mikropların (bakteri) takviye olarak alınmasıdır. Bunlar arasında; Laktobasillus asidofilus, Bifidobakteryum laktis, Bifidobakteryum infantis, vb. sayılabilir. Probiyotikler vücut için zararlı olabilen Listeria monocytogenes, Escherischia coli, Yersinia enterolytica, Enterobacter cloacae ve Enterococcus faecalis adlı bağırsak mikroplarına (bakteri) karşı etkilidir ve bu duruma ‘’antibakteryel etki’’ adı verilir.
• Bazı antibiyotikler: Rifaksimin
• Ozmotik laksatifler: Magnezyum hidroksit, magnezyum sitrat, magnezyum sülfat, sodyum fosfat, sodyum sülfat, laktuloz, sorbitol, gliserin suppozituvarlar)
• Klor kanal aktivatörleri: Lubiproston, linaclotid
• Trisiklik antidepresanlar: Amitriptilin, desipramin, doksepin, imipramin, klomipramin, nortriptilin, opipramol, protriptilin, trimipramin

Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı

 

 Kaynaklar

1. Hosseini-Asl MK, Taherifard E, Mousavi MR. The effect of a short-term physical activity after meals on gastrointestinal symptoms in individuals with functional abdominal bloating: a randomized clinical trial. Gastroenterol Hepatol Bed Bench 2021; 14 (1): 59-66.
2. Tahara S, Sakai Y, Katsuno H, et al. Pneumatosis intestinalis and hepatic portal venousgas associated with gas-forming bacterial translocation due to postoperative paralytic ileus: A case report. Medicine (Baltimore) 2019 Jan; 98 (2): e14079.
3. Suzuki A, Ito M, Hamaguchi T, Mori H, et al. Quantification of hydrogen production byintestinal bacteria that are specifically dysregulated in Parkinson’s disease. PLoS One 2018 Dec 26;13 (12): e0208313.
4. Choi CH. Are bloating and abdominal distention attributed to gas production and visceral sensitivity in irritable bowel syndrome? J Neurogastroenterol Motil 2013; 19 (4): 544-546.
5. Sachdev AH, Pimentel M. Gastrointestinal bacterial overgrowth: pathogenesis and clinical significance. Ther Adv Chronic Dis 2013; 4 (5): 223-231.
6. Seo AY, Kim N, Oh DH. Abdominal bloating: Pathophysiology and treatment. J Neurogastroenterol Motil 2013; 19 (4): 433-453.
7. Sullivan SN. Functional Abdominal Bloating with Distention. ISRN Gastroenterol 2012; 2012: 721820. Epub 2012 Jun 19.
8. Lacy BE, Gabbard SL, Crowell MD. Pathophysiology, evaluation, and treatment of bloating: hope, hype, or hot air? Gastroenterol Hepatol (N Y) 2011; 7 (11): 729-739.
9. Hasler WL, Wilson LA, Parkman HP, et al. Bloating in gastroparesis: severity, impact, and associated factors. Am J Gastroenterol 2011; 106 (8): 1492-1502.
10. Hart AI, Stagg AJ, Groffner H, et al. Gut Ecology. London, United Kingdom: Martin Duntiz Ltd; 2002.