Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları

Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları

ABD’de her yıl 24,000 genç kadının cinsel temasla bulaşan hastalıklar nedeni ile kısır kaldığı açıklanmaktadır. Bu kadınlarda mevcut olan tedavi edilmemiş frengi (sifiliz) olgularının % 40 oranında bebek ölümleri ile sonlandığı bilinmektedir. Nijerya’da genç kadınlarda cinsel temasla bulaşan hastalık oranı % 17 olarak bildirilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kayıtlarına göre, 2005 yılında Çin’de eşcinsel (homoseksüel) erkeklerde HİV (Human İmmune Deficiency Virüs – AİDS) mikrobu belirlenme (pozitifliği) oranı % 7 iken, 2011 yılında % 17 olarak belirtilmiştir.

Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları İçin Risk Faktörleri

  • 16-25 yaş arasındaki kişiler
  • Yılda iki veya daha fazla cinsel partner değişimi veya son üç ayda cinsel partner değişimi
  • Çok sayıda cinsel partner bulunması
  • Düşük sosyoekonomik düzey
  • Siyah ırk
  • Kondom (prezervatif) kullanılmadan gerçekleştirilen cinsel temas
  • Cinsel yolla bulaşan makat hastalığı tanısı olmasına rağmen cinsel temasa giren kişiler (erkek ile kadın veya iki erkek arasında yaşanan)

Makat Yolu İle Cinsel Temasla Oluşan Sorunlar

Bu tür bir durumda, kesinlikle makat yolu ile cinsel temastan uzak durulmalıdır.

Amerikan Cinsel Temasla Bulaşan Hastalıklar Merkezinin Belirlediği Risk Kriterleri

  • Yaş
  • Gelir düzeyi
  • İş durumu
  • Medeni durum
  • Cinsel partner sayısı (son 3 aydaki)
  • Cinsel kimlik (erkeklerde eşcinsel veya homoseksüel ilişki varlığı)
  • Alkol, tütün ve uyuşturucu kullanımı (son 3 aydaki)
  • Cinsel geçmiş (cinsel temasla bulaşan hastalık varlığı)
  • Cinsel risk profili (son 3 aydaki)

Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları

Virüs ile bulaşan hastalıklar

  • HPV Human papilloma virüs)
  • Herpes
  • AİDS
  • Makat kanseri
  • Hepatit B
  • Hepatit C
  • Sitomegalovirüs

Bakteri ile bulaşan hastalıklar

  • Bel soğukluğu (gonore)
  • Frengi (sifiliz)
  • Klamidya
  • Şankroid
  • Kasık granülomu
  • Basilli dizanteri (Shigella dizanteri)
  • Campylobacter fetus
  • Tifo (Salmonella typhimurium)
  • Mycobacterium avium

Mantar hastalıkları

  • Kandida
  • Kriptosporidiozis
  • Izospora

Parazitler

  • Entamoeba histolytica
  • Giardia lamblia

Cinsel temasla bulaşan hastalıklarda nasıl tanı konulur?

  • Makat muayenesi
  • Dışkı kültürü
  • Boğaz kültürü
  • Makattan sürüntü kültürü
  • İdrar yolundan (üretra) alınan sürüntü kültürü (bel soğukluğu – gonore aranır)
  • Dışkıda parazit tetkiki
  • Anoskopi
  • Rektoskopi
  • Sigmoidoskopi
  • Kan tetkikleri: frengi (sifiliz tetkiki, VDRL), Hepatit B, Hepatit C ve HİV (Human İmmune Deficiency Virüs – AİDS) tetkiki

1.HPV Enfeksiyonu Ve Makat Siğili

Cinsel temasla bulaşan hastalıklar içinde en yaygın olanı, HPV enfeksiyonlarıdır.  Makat siğili sıklıkla HPV veya ‘’human papilloma virüs’’ HPV-6, HPV-11, HPV-16 veya HPV-18 adlı virüslerle bulaşır. Bu virüslerden HPV-16 ve HPV-18’in kanser riski içerdiği (onkojen) ve makat kanserine neden olduğu bilinmektedir.

HPV Enfeksiyonu Ve Makat Siğili Tedavisi

Makat siğili tedavisinde  podofilin, bikloroasetik asit, trikloroasetik asit, nitrik asit, cidofovir, imiquimod vb. ilaçlar ile tedaviye ek olarak; infrared (lazer) tedavisi, yakma (koterizasyon), dondurma  (kriyoterapi) ve cerrahi olarak siğilin çıkartılması (eksizyonel biyopsi) gibi tedavi yöntemleri kullanılmaktadır.  

Cinsel Temasla Alınan Her HPV Enfeksiyonu Hastalığa Yol Açar Mı?

Yılda 530.000 yeni rahim ağzı (serviks) kanseri olgusunun belirlendiği ve her yıl 270.000 olgunun ölümle sonuçlandığı rapor edilmektedir. HPV enfeksiyonlarının çok büyük bölümünün, 1-2 yıl kadar sessiz kaldığı ve bunların % 90’ının kendi kendine kaybolduğu ve % 10’unun ise sürekli tekrarlayan makat siğiline neden olduğu bilinmektedir. Bu sürekli tekrarlayan HPV enfeksiyonlarının yarısının, yani tüm grubun sadece % 5’i ise makat kanserine neden olmaktadır.

HPV Enfeksiyonu İle HİV İlişkisi

Palefsky ve ark. çalışmasında, makat yerleşimli HPV enfeksiyonu olan kişilerde % 73 oranında AİDS hastalığı etkeni olan HİV mevcut (pozitifliği) olduğu belirlenmiştir.

2.Bel Soğukluğu (Gonore) Proktiti

Neisseria gonorrhoeae adlı bakteri ile bulaşır. Tüm bel soğukluğu (gonore) olgularının % 15-20’si makat kanalında belirlenmektedir.

Belirtileri

Komplikasyonlar

Tanı: Anoskopi ve rektoskopi ile rektum’dan parça alınarak mikrop tayini için inceleme (kültür) yapılır. Bu şekilde olguların % 80-90’ında tanı koymak mümkündür.

Tedavi: Seftriakson, sefiksim, spektinomisin adlı antibiyotikler kullanılır.

Takip: Hastalara 7-10 gün içinde kontrol yapılır ve sıklıkla kültür tetkiki tekrarlanır.

3.Frengi (Sifiliz) Proktiti

Frengi (sifiliz) sıklıkla bir belirti vermezken, tetkikler sırasında anlaşılır. Sıklıkla, cinsel teması takiben 10-14 gün içinde temas bölgesinde ‘şankr’ olarak adlandırılan bir ülser gelişir. Sonraki dönemde ağız ve cinsel organlar civarında lenf bezleri şişer.

Frenginin Karıştığı Hastalıklar

Tedavi: Benzatin penisilin, procaine penisilin veya penisilin allerjisi olan hastalarda doksisilin  adlı antibiyotikler kullanılır.

4.Klamidya Trachomatis Proktiti

Belirtiler:

Tedavi: Doksisilin veya eritromisin adlı antibiyotikler 21 gün süre ile kullanılır.

5.Şankroid

Haemophilus ducreyi adlı bakteri ile bulaşır.

Belirtiler: Cinsel organlarda büyük, çok sayıda ağrılı ülserler oluşur.  

Tedavi: Siprofloksasin, eritromisin, azitromisin, seftriakson adlı antibiyotikler 3-7 gün süre ile kullanılır.

6.Kasık Granülomu

Klebsiella granulomatis (Donovania granulomatis veya Calymmatobacterium granulomatis) adlı bakteri ile bulaşır.

Belirtiler: Olguların % 90’ında cinsel organlarda tek ülser, % 10’unda ise diğer bölgelerde ülserler oluşur.  

Tedavi: Azitromisin, kotrimoksazol, doksisilin, eritromisin ve tetrasiklin adlı antibiyotikler ortalama 14 gün süre ile kullanılır.

7.Campylobacter Fetus

Sığır, koyun, domuz gibi hayvanlarda bulunan bir bakteridir. İnsanlarda ishale neden olur ve proktit oluşturduğunda biyopsi alınır ve kültürde tanısı konulur.

Tedavi: eritromisin, tetrasiklin kloramfenikol, klindamisin ve aminoglikozid grubu antibiyoikler kullanılır.

8.Basilli Dizanteri

’Shigella dizanteri’’ bakterisi ile bağırsakta yalancı membran ve kript apseleri oluşur.

Belirtileri: karın ağrısı, ateş ve su gibi ishal

Tedavi: ampisilin, trimetoprim/sulfametoksazol, kloramfenikol, sefalotin, amoksisilin/klavulenik asit, ciprofiloksasin ve aminoglikozid grubu antibiyotikler kullanılmaktadır.

9.Herpes Proktiti

HSV1 veya HSV2 adli virüslerle bulaşır.

Belirtiler:

  • Kasık lenf bezlerinde şişlikler
  • Ateş
  • Şiddetli makat ağrısı
  • Sürekli ıkınma hissi (tenesmus)
  • Kabızlık
  • Makattan akıntı
  • İdrar yapma zorluğu

Tanı: Anoskopi ve rektoskopi ile rektum’dan parça alınarak inceleme (kültür) yapılır.

Tedavi: Asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir adlı antiviral ilaçlar ortalama 5 gün süre ile kullanılır.

10.HİV Enfeksiyonu

Sıklıkla, AİDS hastalığına yol açabilen, Human İmmunodeficiency Virus (HİV1 ve HİV2) cinsel temastan sonraki 3 ay içinde kan testinde tespit edilebilir. Bu hastalarda ayrıca, Kaposi sarkomu ve lenfoma adı verilen tümörler oluşmaktadır.

Tedavi: Iamivudin, zidovudin, efavirenz, emtricitabine, tenofovir, abacavir, zalcitabin, stavudin vb. antiretroviral ilaçlar tedavide kullanılır.

11.Hepatit B ve C

Hepatit B virüsü (HBV) veya Hepatit C virüsü (HCV) bulaşan hastalar % 5-10’u sarılık ve hafif şiddette hepatit (karaciğer iltihabı) belirtileri gösterirler ve kan tetkiklerinde HBV ve/ veya HCV belirlenebilir. Uyuşturucu bağımlılığı olan kişilerde daha sık olarak HBV ve/ veya HCV enfeksiyonuna rastlanır.

Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı

      

 Kaynaklar

  1. Chiou PY, Tsao WW, Lin KC, et al. Risk and protective profile of men who have sex with men using mobile voluntary HIV counseling and testing: latent class analysis. JMIR Public Health Surveill 2023 Feb 1; 9:e43394. doi: 10.2196/43394.
  2. Nelson LE, Tharao W, Husbands W, et al. The epidemiology of HIV and other sexually transmitted infections in African, Caribbean and black men in Toronto, Canada. BMC Infect Dis 2019; 19 (1): 294.
  3. Kam JKM, Wong LK, Fu KCW. Creation of sexually transmitted diseases education program for young adults in rural Cambodia. Front Public Health 2019 Mar 14;7:50. doi: 10.3389/fpubh.2019.00050. eCollection 2019.
  4. Dai W, Luo Z, Xu R, et al. Prevalence of HIV and syphilis co-infection and associated factors among non-commercial men who have sex with men attending a sexually transmitted disease clinic in Shenzhen, China. BMC Infect Dis 2017 Jan 18;17(1):86. doi: 10.1186/s12879-017-2187-1.
  5. Dhumale SB, Sharma S, Gulbake A. Ano-genital warts and HIV status- A clinical study. J Clin Diagn Res 2017; 11 (1): WC01-WC04. doi: 10.7860/JCDR/2017/24610.9171. Epub 2017 Jan 1.
  6. Lewis T, Samraj S, Patel R, et al. Acceptability of digital anal cancer screening in HIV-positive men who have sex with men attending a UK Sexual Health service. Int J STD AIDS 2016; 27 (12): 1138-1140.
  7. Scott HM, Klausner JD. Sexually transmitted infections and pre-exposure prophylaxis: challenges and opportunities among men who have sex with men in the US. AIDS Res Ther 2016; 13 (1): 5.
  8. Khosropour CM, Dombrowski JC, Kerani RP, et al. Changes in condomless sex and serosorting among men who have sex with men after HIV diagnosis. J Acquir Immune Defic Syndr 2016; 73 (4): 475-481.
  9. Ministry of Health of China, UNAIDS, WHO. 2009 update on the HIV/AIDS epidemic and response in China. Beijing: NCAIDS; 2009.
  10. Palefsky JM, Holly EA, Ralston ML, et al. Prevalence and risk factors for human papillomavirus infection of the anal canal in human immunodeficiency virus (HIV)- positive and HIV-negative homosexual men. J Infect Dis. 1998;177: 361-367.

 

Bu gönderiyi paylaş