Makat Muayenesi

Makat Muayenesi Nasıl Yapılır?

Makat muayenesinde başlıca; sol yan duruş (Sims’ pozisyonu), sırtüstü ve bacaklar havada (litotomi pozisyonu veya jinekolojik pozisyon), diz-dirsek (secde) duruşu veya yüzü koyun duruş (jack-knife position) tercih edilir. Bu duruşların içinde en sık olarak ‘’sol yan’’ ve jinekolojik pozisyon tercih edilmektedir. Hasta sıklıkla sol omuzu üzerine yan olarak yatırılır ve hekim bu şekilde kolaylıkla muayeneyi gerçekleştirir. Makat muayenesine; anorektal muayene ve rektal muayene adları da verilir.

Bazı hekimler diz-dirsek veya secde pozisyonu olarak adlandırılan pozisyonda muayeneyi gerçekleştirirler, ancak bu hastalar için sıklıkla huzursuz bir durumdur. Diz-dirsek pozisyonu yaratabileceği sorunlar nedeniyle; göz tansiyonu (glokom) ve retina yırtığı (dekolmanı) gibi göz hastalığı olanlarda, ritim bozukluğu (aritmi) sorunu olan hastalarda, gebeliğin ileri döneminde, yakın zaman önce karın ameliyatı geçiren kişilerde tercih edilmemelidir.

İlk olarak, hekim makat bölgesini ve kalçaya doğru olan uzantılarını dikkatle gözlemler ve bu noktada hekimin deneyimi çok önemlidir. Gözlemleme sonrasında muayeneyi yapan hekim, eldiven ile işaret parmağına kayganlaştırıcı vazelin veya ağrı giderici türden bir sıvı, merhem veya jel sürdükten sonra parmakla makat kanalı muayenesi yapar. Parmak ile makat muayenesi sırasında, bir kitle, değişiklik veya hassasiyet varlığını araştırır. Bu işleme rektal tuşe veya tuşe rektal adları da verilir. Erkek hastalarda bu muayene sırasında, ek olarak prostat bezi hakkında fikir edinilir.

Anoskopi Veya Anoskop Nedir?

Makat bölgesine ait; ağrı, şişlik, kanama vb. yakınmalar ile başvuran hastalarda Genel Cerrahın makat kanalını incelemesi için kullanılan alete ‘’anoskop’’ ve bu alet yolu ile yapılan inceleme işlemine de ‘anoskopi’ adı verilir. Muayene sırasında kullanılan anoskop metal veya plastik yapıda olabilir. Metal anoskoplar, sert (rijid) yapıda olup çok kez kullanılabilirler ve sıklıkla sağlık kuruluşlarında bu tür anoskoplar tercih edilir. Ayrıca, kendinden ışığı bulunan plastik yapıda ve tek kullanımlık olan anoskoplar bulunmaktadır, bu tür anoskopların avantajları; muayenenin metal (rijid) olanlara göre daha konforlu olması ve her hastaya özel kullanım gibi avantajlarının olmasıdır.

Yüksek Çözünürlüklü Anoskopi Nedir?

şüpheli olan olgularda ‘’HRA’’ veya ‘’high resolution anoscopy’’ olarak adlandırılan yüksek çözünürlüklü anoskopi tetkiki tercih edilir. Yöntemin temeli, makat kanalı içindeki şüpheli bölümün  % 5 asetik asit veya Lugol türündeki boyalar ile boyandıktan sonra daha detaylı olarak incelenmesidir.

Makat Muayenesi İle Hangi Hastalıklar Anlaşılabilir?

• Makattaki nöbetçi memeler
• Makat darlığı
• Makattan kanama
• Makattan akıntı
• Basur (hemoroid)
• Makat çatlağı (anal fissür, makat yırtığı)
• Anismus
• Anal kriptit
• Makat siğili
• Makat fistülü
• Makat apsesi
• Kıl dönmesi
• Makat sarkması
• Rektosel
• Renk değişiklikleri (liken vb.)
• Frengi (sifiliz)
• Cinsel temasla geçen makat hastalıkları
• Makat kanseri
• Alt seviyeli rektum kanseri

Makat Muayenesinden Neden Kaçınılır?

Beklenilenin aksine, erkek hastaların, kadın hastalara oranla makat muayenesinden daha fazla kaçındığını gözlemlemekteyiz. Makat yakınması ile hekime başvuran hastalarda yapılan gözlemlerimiz, yakınmaların başlangıcı ile hekime başvuru arasındaki sürenin kadın hastalar için iki yıl ve erkek hastalar içinse beş yıl civarında olduğunu göstermektedir.

Hekime gitmekten kaçınmada, makat muayenesinden korkma, çekinme, utanma, kanser gibi kötü bir hastalık ile karşılaşılabileceği korkusu, vb. nedenlerle hastalar makat muayenesini ötelerler. Yine ayrı ve sık karşılaşılan bir neden ise, kulaktan kulağa yayılan ve makat muayenesinin ağrılı olduğu ve hastaya acı vereceği yönündeki kanıdır.

Deneyimli hekimlerin hastanın mevcut durumuna göre, muayenenin seyrini ayarladıklarını bilmekte yarar vardır. Makat muayenesinden kaçınmaya neden olan ayrı bir neden ise basur, makat fistülü, makat çatlağı, makat siğili, makat sarkması vb. makat hastalıklarında tekrarlama (nüks) sorunu nedeni ile tedavinin sonucu konusunda karamsar düşüncelerdir.

Hangi Durumlarda Makat Muayenesi İçin Doktora Başvurmalı?

• Giderek şiddetlenen kabızlık
• Dışkılama zorluğu (sürekli olan)
• Dışkı çapında incelme
• Dışkıda kan görülmesi
• Sürekli olarak dışkılama alışkanlıklarında değişiklik
• Makattan kan gelmesi
• Makatta şişlik
• Makatta ağrı
• Makattan akıntı gelmesi
• İdrardan gaz veya dışkı gelmesi (rektovezikal fistül)
• Kadınlık organından gaz veya dışkı gelmesi (rektovajinal fistül)
• Makatta kaşıntı ve yanma hissi
• Sürekli ıkınma hissi (tenezm) varlığı

Makattan Cinsel İlişki Yaşayan Kişilerde Makat Muayenesinin Önemi Nedir?

Eşcinsel veya homoseksüel ilişki yaşayan erkeklerde ve makattan cinsel ilişki yaşayan kadınlarda; makat siğili, cinsel temasla geçen makat hastalıkları, makat kanseri vb. sorunların ayırımı açısından makat muayenesi ve anoskopi diğer hastalara oranla daha büyük önem taşır ve burada hekimin deneyimi çok önemlidir. Gereğinde sürüntü kültürü veya biyopsi alınması, makat siğili varlığında HPV (Human Papilloma Virus) alt gruplarının belirlenmesi, anoskopi ile biyopsi alınması önem taşır. Özellikle, HİV (AİDS virüsü) pozitif olan eşcinsel erkeklerde, daha sık olarak makat kanseri görüldüğü bilindiğinden, muayenede detaylara önem verilmelidir.

Makat Muayenesi İçin Hangi Doktora Gitmeli?

Makat muayenesi, en sık olarak Genel Cerrahi uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Makat bölgesi ve bağırsak hastalıkları ile uğraşan hekimlere proktolog veya  kolorektal cerrah ve bu uzmanlık dalına da kolorektal cerrahi veya proktoloji adı verilir. Ayrıca, Gastroenteroloji uzmanları, Üroloji uzmanları (prostat araştırması için veya prostat muayenesi) ve Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanları (bazı özel muayeneler) tarafından da makat muayenesi gerçekleştirilir.

 

Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı

 

 

Kaynaklar

 

1. McGovern J, Fuller C, Burris K. Anal cancer screening and prevention: A review for dermatologists. J Eur Acad Dermatol Venereol 2021 Apr 2. doi: 10.1111/jdv.17263.
2. Bharucha AE, Lacy BE. Mechanisms, evaluation, and management of chronic constipation. Gastroenterology 2020 Jan 13:S0016-5085(20)30080-9. doi: 10.1053/j.gastro.2019.12.034.
3. Mistrangelo M, Salzano A. Progression of LSIL to HSIL or SCC: isanoscopy and biopsy good enough? Tech Coloproctol 2019; 23 (4): 303-304.
4. Barnell GM, Merchant M, Lam JO, et al. Early outcomes of a high-resolution anoscopy-based anal cancer screening program among people with HIV enrolled in an integrated healthcare system. J Acquir Immune Defic Syndr. 2019 Mar 29. doi: 10.1097/QAI.0000000000002040.
5. Ciombor KK, Ernst RD, Brown G. Diagnosis and diagnostic imaging of anal canal cancer. Surg Oncol Clin N Am 2017; 26 (1): 45-55.
6. Roberts JR, Siekas LL, Kaz AM. Anal intraepithelial neoplasia: A review of diagnosis and management. World J Gastrointest Oncol 2017; 9 (2): 50-61.
7. Repiso Jiménez JB, Padilla España L, Fernández Morano T, et al. Screening for anal intraepithelial neoplasia: High-resolution anoscopy-guided biopsy of the anal canal. Actas Dermosifiliogr 2017; 108 (1): 65-66.
8. Chang J, Mclemore E, Tejirian T. Anal health care basics. Perm J 2016; 20 (4): 74-80.
9. Ponka D, Baddar F. Anoscopy. Can Fam Physician 2013; 59 (5): 510.
10. Gebbensleben O, Hilger Y, Rohde H. Patients’ views of medical positioning for proctologic examination. Clin Exp Gastroenterol 2009; 2: 133-138.