Makat Çatlağının Ameliyatsız Tedavisi

Makat çatlağı, makat yırtığı veya anal fissür tedavisinde öncelikle, basit önlemler ve ameliyatsız tedaviler denenir ve şayet bunlar yetersiz kalırsa, ameliyat önerilir.

Basit önlemler

1.Diyet düzenlemeleri: posa bırakan gıdalar ve günde 2 Lt gibi su tüketilmesi, acı, ekşi ve baharatlı gıdaların kısıtlanması ve günde 20-25 gram civarında lif tüketilmesi çok etkili olmaktadır. Bu anlamda bitkisel lif takviyelerinin çok etkili olduğu bilinmektedir.

2.Oturma banyosu: ılık su içinde (24-37^oC), günde iki kez 15 dakika süreli oturma banyosu yapılması çok yararlıdır. Oturma banyosunun denizde yapılması çok rahatlama sağlar. Makat bölgesindeki ağrıyı hafifletmek için, oturma banyosu ile ortalama 5 dakika süre ile buz kompresinin ile ardışık olarak uygulanması, çok etkilidir.

3.Dışkı yumuşatıcılar: Dışkı yumuşatıcı ilaçların sert dışkının makat çatlağını daha fazla tahriş etme etkisini azalttıkları bilinmektedir. Ancak, ishal durumunun da makat çatlağına neden olduğu bilindiğinden, bu tedavi asla gelişigüzel değil, mutlaka doktor kontrolünde uygulanmalıdır.

4.Kortizonlu kremler: Makat çatlağı tedavisinde, kortizonlu kremler yaygın olarak kullanılır. Ancak, uzun süreli kullanımlarında makat derisinde incelmeye neden olduklarını bilmekte yarar vardır.

5.Çinko oksit: bebeklerin pişiklerinde de kullanılan ve makat çatlaklarında çok etkili oldukları bilinen kremlerdir.

6.Lokal anestezik kremler: bölgesel olarak ağrıyı ve spazmı azaltmaya yararlar.

7.Nitrogliserinli (gliseril trinitrat) krem: Sağlıklı bir kişide dışkılama eylemi sırasında iç makat kasını gevşeterek ve dışkının daha rahat tahliye edilmesine olanak sağlarlar. Buna karşın makat çatlağı veya yırtığı olan kişilerde iç makat kası veya internal anal sfinkter istemsiz olarak kasılı kalır ve bu da dışkılama eylemi sırasında hastalarda ‘’cam kesiği veya jilet kesiği’’ türünde kötü bir his ve saatlerce devam edebilen şiddetli makat ağrısına neden olabilir. % 0.2’lik veya % 0.4’lük Nitrogliserin içeren kremler, ilk olarak 1993 yılında O’Kelly ve ark. tarafından iç makat kasını gevşetmek amacı ile kullanılmış olup, o günden bu yana yaygın olarak başarı ile kullanılmaktadır. Genellikle günde iki kez kullanılmaları önerilir, fazla miktarda kullanıldığında tansiyonu düşürerek hastaların yaklaşık % 30’unda baş ağrısı, baş dönmesi, terleme ve baygınlık hissi gibi yan etkiler yapabilirler. Uygulama sırasında parmaktan emilme olasılığına karşın eldiven ile veya kalın bir tahta veya plastik çubuk yardımı ile uygulanması bu tür yan etkileri azaltabilir. Çeşitli çalışmalarda nitrogliserin krem uygulaması sonrasında yakınmaların ortalama % 50 oranında gerilediği, ancak ardından olguların ortalama % 30’unda yakınmaların tekrarladığı belirlenmiştir.

8.Kalsiyum kanal blokerleri: % 0.2-0.5 Nifedipin jel ve % 2 diltiazem gibi kremler  aynı şekilde iç makat kasını gevşeterek çatlağı iyileşmesine katkı sağlayabilirler.  Hastaların % 35’inde baş ağrısı, baş dönmesi, terleme ve baygınlık hissi gibi yakınmalar yapabilirler. Diltiazem krem ile yakınmaların % 80 oranında gerilediği, ancak sonradan olguların % 30’unda yakınmaların yeniden görüldüğü belirlenmiştir.

9.Makat kası basıncını düşüren diğer ilaçlar: % 0.1 Bethenecol ve Dipiridamol

10.Gümüş Nitrat tedavisi: gümüş nitrat maddesinin yara iyileştirici etkisinden yararlanılır.

11.Alternatif tedaviler:

• Arginin: kronik makat çatlağı hastalarında nitrik oksit’e dönüşerek damarları genişleterek iyileşmesine yardımcı olur.
• Ayurveda
• Karanfil: antiseptik özelliği ile makat çatlağını iyileştirmektedir.
• Akdiken
• Şakayık
• Sinameki
• Ozon tedavisi
• B vitaminleri: B2, B5, B2 vitaminlerinin eklenmesi
• C vitamini
• Çinko
• Magnezyum sitrat

Cerrah Tarafından Muayenehane Koşullarında Uygulanan Ameliyatsız Tedaviler

Botulinum toksini (Botoks): iç makat kasında geçici bir felç oluşturarak makattaki çatlağın iyileşmesine katkı sağlarlar.

Makat Çatlağı İçin Botoks Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ağırlıklı olarak kozmetik amaçlı kullanılan Botoks veya Botulinum toksini, 1994 yılından beri, makat çatlağı tedavisinde de kullanılmaktadır. Makat bölgesine 50-100 IU Botoks enjekte edilir.

Makat Çatlağı İçin Botoks Tedavisinin Avantajları Nelerdir?

• Makattaki çatlak ameliyatında sfinkterotomi adı verilen iç makat kasının kesilmesi işleminin gaz veya dışkı tutamama gibi yan etkilerinden kaçınmak için geçici felç yaratan Botoks uygulaması, yaygın olarak gündeme girmiştir.
• Ameliyathane gerektirmez, muayenehane veya poliklinik koşullarında yapılır.
• İşlem sonrasında günlük aktiviteye aynen devam edilir.

Botoks, Makat Çatlağını Nasıl Tedavi Eder?

Botoks veya Botulinum toksininin etkisi ortalama iki hafta içinde başlar ve 2-6 ay (ortalama 4 ay) süre ile iç makat kasında geçici felç oluşturur ve bu dönemde makatta oluşan gevşeme ile dışkı daha rahat geçmekte ve makat çatlağı yada yırtığı vücut tarafından kısmen iyileştirilmektedir. Bu sürenin sonunda hasta diyetine dikkat ettiğinde Botoks enjeksiyonunu tekrarlamak gerekmez, ancak değişik çalışmalarda, Botoks tedavisi sonrasında, zaman içinde ortalama % 50 oranında nüks geliştiği bildirilmiştir.

Makat Çatlağı İçin Botoks Tedavisinin Başarı Oranı Nedir?

Genellikle, makatta çatlak durumunda hastaların % 75’inde, Botoks tedavisi ile tam başarı, % 20’sinde kısmi başarı (yakınmaların yarı yarıya azalması) elde edilir. Makatta çatlak sorunu olan hastaların % 5-10’unda ise Botoks tedavisi sonuç vermez. Değişik çalışmalarda Botoks tedavisi ile ortalama % 50 oranında başarı elde edildiği bildirilmektedir.

Makat Çatlağında Botoks Tedavisi Hangi Hastalar İçin Uygun Değildir?

• Gebeler: bebek üzerindeki etkisi bilinmediğinden uygulanmamaktadır.
• Emziren lohusalar: anne sütüne geçme olasılığı ve bebek üzerindeki etkisi bilinmediğinden uygulanmamaktadır.
• Makat fistülü varlığı
• 18 yaştan genç olanlar
• 70 yaşın üzerindeki hastalar (ameliyat için risk varlığında uygulanabilir)

 Makat Çatlağında Botoks Tedavisi Sonrasında Ne Tür Sorunlar Görülür?

• Gaz ve dışkı kaçırma: % 15 oranında geçici süreli olarak gaz kaçırma ve     % 10 dışkı kaçırma görüldüğü bildirilmektedir.
• Basur pıhtılaşması: Botoks tedavisi sonrasında % 5 oranında basur pıhtılaşması veya hemoroid trombozuna rastlanır.
• Grip bulguları: Diğer aşılarda da olduğu gibi, olguların % 3’ünde Botoks enjeksiyonu sonrasında, halsizlik ve bitkinlik gibi grip varlığında görülen bulgulara rastlandığı saptanmıştır.
• Makat kaşıntısı: Hastaların % 10’unda ‘’anal dermatit’’ adı verilen soruna neden olur.

Makat Çatlağında Botoks Tedavisi Sonrasında Nöbetçi Meme Kaybolur Mu?

Hastaların büyük bir çoğunluğu nöbetçi memeden rahatsız olurlar ve Botoks tedavisi ile bunun kaybolacağı ümidine kapılırlar. Botoks makat kasında belirgin bir gevşeme sağlayarak makat çatlağının bulgularının düzelmesine neden olur, ancak nöbetçi veya bekçi meme (skin tag) kaybolmaz ve aynen yerinde kalır. Nöbetçi meme sadece ameliyat ile yok edilebilir.

Makat Çatlağı İçin Botoks Tedavisi Başarılı Olmazsa Ne Yapılır?

Makatta çatlak nedeni ile yapılan Botoks uygulamasından sonra, hastanın yakınmalarında iki ay içinde bir düzelme olmazsa ameliyat önerilir. Kısmi başarı elde edilen yani yakınmaların yarı yarıya azaldığı hastalarda ise, ikinci bir seans Botoks uygulaması yapmak gerekebilir. Bu seanstan sonrada başarı elde edilmezse, ameliyat önerilir.

Makat Çatlağı Tedavisinde Botoks Toplam Kaç Kez Yapılabilir?

Makatta çatlak için Botoks tedavisi uygulaması için estetik işlemlerde olduğu gibi herhangi bir sayı veya süre belirlenmemiştir. Makatın aşırı kasılma sorunu olan anismus tedavisinde aralıklarla birçok kez uygulayan merkezler vardır, ancak makat çatlağı için bu tür bir sayı belirtilmemiştir. Makat çatlağı hastalarında, Botoks tedavisi ile nüks meydana gelmesi durumunda, makat çatlağına bağlı sorunların gelişmesinden endişe edildiğinden, genellikle ameliyat yönünde karar alınır. Burada ana çekincenin iç makat kasının kesilmesi veya LİS tekniğine bağlı olarak hastada gaz veya dışkı kaçırma komplikasyonunun gelişmesi olduğundan, kasın kesilmediği ameliyat teknikleri tercih edilir.

Tedavi Edilmeyen Makat Çatlağının Neden Olabileceği Sorunlar

• Makat çatlağı kronikleşir ve hasta ilaç veya Botoks’tan yararlanma şansını kaybeder
• Makat apsesi
• Makat fistülü
• Makat darlığı

Makat Çatlağının Tekrarlamaması İçin Ne Tür Önlemler Alınabilir?

Hangi Sporlar Makat Çatlağı Sorunu Olan Hastalar İçin Sakıncalıdır?

Motosiklete, bisiklete veya ata binme, vücut geliştirme sporu (ağırlık kaldırma), mekik çekme, köprü kurmak, plates, dağcılık ve aşırı ıkınmaya neden olan tüm sporlar makat çatlağı hastalarına sorun oluşturur. Yürüyüş veya koşu yapılmasında bir sakınca yoktur. Yüzme ile birlikte makat çatlağının düzelme gösterdiği bilinmektedir.

İyileşmeyen Makat Çatlaklarında Tedavi Nasıl Olur?

Tedaviye cevap vermeyen bir makat çatlağı (anal fissür) durumunda, Crohn hastalığı, anismus, makat sarkması, rektosel, sertleşmiş iyileşme dokusu (nedbe veya skar) varlığı, makat darlığı, vb. iyileşmeyi engelleyen nedenlerin varlığı açısından detaylı olarak incelenmelidir. Ağrı ve/veya kanamaya devam eden makat çatlakları cerrahi yolla tedavi edilmelidir

Makat Çatlağı Tedavisi İçin Hangi Yöntem En Garantilidir?

Makat çatlağı için ameliyatsız ve ameliyatlı çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur.

Makat çatlağı konusunda, ameliyatsız tedavi veya ameliyat ile ‘’makat çatlağı için kesin çözüm’’,  ‘’ 5 dakikada makat çatlağı için kesin tedavi’’ ‘’5 dakikada makat çatlağı’na son’’, ’5 dakikada makat çatlağı’na paydos’’, ’5 dakikada garantili makat çatlağı tedavisi’’, ‘’makat çatlağı tedavisinde % 100 başarı’’, ‘’makat çatlağı için garantili tedavi’’,  ‘’ makat çatlağı’na paydos’’, ‘’makat çatlağı kabusuna son’’ gibi bir gerçek maalesef mümkün değildir. Hem ameliyatsız, hem de ameliyatlı tedavilerin, ilgili linklerde detaylı olarak açıklandığı gibi bazı komplikasyonları ve belirli oranda başarısızlık durumları mevcuttur. Makat çatlağı, makat yırtığı veya anal fissür için ameliyatsız tedaviler Genel Cerrahlar tarafından gerçekleştirir. Ağırlıklı olarak makat bölgesi hastalıkları doktorlara, halk arasında makat doktoru, hemoroid doktoru ve basur doktoru olarak isimlendirilir ve Tıp alanında bu hekimlere proktoloji uzmanı, proktolog veya kolorektal cerrah adı verilir.

Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı

Kaynaklar

1. Xu H, Yang W, Mei Z. Botulinum toxin as a promising surgical strategy for chronic anal fissure: do the dose and injection site matter? Comparison of doses and injection sites of botulinum toxin for chronic anal fissure: A systematic review and network meta-analysis of randomized controlled trials. Int J Surg 2023 Mar 3. doi: 10.1097/JS9.0000000000000022.
2. Sato H, Shiota M, Kiriyama Y, et al. Implantation of rectosigmoid cancer in a preexisting anal fissure. Int Cancer Conf J 2021; 10 (2): 139-143.
3. Emile SH, Abdel-Razik MA, Elshobaky A, et al. Topical 5% minoxidil versus topical 0.2% glyceryl trinitrate in treatment of chronic anal fissure: A randomized clinical trial. Int J Surg 2020; 75: 152-158.
4. Garg P. Should hemorrhoids and chronicanal fissure be treated as medical disorders? A rational way to move forward. Dis Colon Rectum 2019; 62 (2): e8. doi: 10.1097/DCR.0000000000001283.
5. Carter D, Dickman R. The role ofBotox in colorectal disorders. Curr Treat Options Gastroenterol 2018; 16 (4): 541-547.
6. Barbeiro S, Atalaia-Martins C, Marcos P, et al. Long-term outcomes of Botulinum toxin in the treatment of chronic anal fissure: 5 years of follow-up. United European Gastroenterol J 2017; 5 (2): 293-297.
7. Vergara-Fernández O, Salgado-Nesme N, Navarro-Navarro A, et al. Meta-analysis of botulinum toxin injection for chronic anal fissure: healing rates controversies. Tech Coloproctol 2017; 21 (2): 169. doi: 10.1007/s10151-016-1563-y.
8. Martellucci J, Rossi G, Corsale I, et al. Myoxinol ointment for the treatment of acute fissure. Updates Surg 2017 Apr 22. doi: 10.1007/s13304-017-0450-z.
9. Salari M, Salari R, Dadgarmoghadam M, et al. Efficacy of egg yolk and nitroglycerin ointment as treatments for acute anal fissures: A randomized clinical trial study. Electron Physician 2016; 8 (10): 3035-3041.
10. Gui D, Cassetta E, Anastasio G, et al. Botulinum toxin for chronic anal fissure. Lancet 1994; 344 (8930): 1127-1128.