Gebelikte Sindirim Sistemi Değişiklikleri

Gebelerde Sindirim Sistemine Ait Hangi Yakınmalar Görülür?

• Bulantı
• Reflü hastalığı
• Kabızlık
• İshal
• Hemoroid (basur)
• Makat çatlağı (makat yırtığı, anal fissür)
• Safra kesesi taşı
• Gastrit ve ülser

Gebelerde Kabızlık Ne Sıklıkta Görülür?

Gebelerin ortalama % 25’inde kabızlık belirlenir. Gebeliğin ilk 3 ayında (ilk trimester) % 35 oranında ve son 3 ayında (son trimester) % 20 oranında kabızlığa rastlanır. Gebelikte, ince bağırsak ve kalın bağırsağın hareketleri, bulantı ve kusma nedeniyle su alımının azalması, östrojen ve projesteron gibi hormon düzeylerindeki artış, kalsiyum yüksekliği (hiperkalsemi), demir ilaçlarının kullanılması ve büyüyen bebeğin basısı kabızlığa neden olmaktadır. Özellikle, projesteron hormonunun artışı bağırsak düz kasının hareketlerini azaltarak, kabızlığa neden olur. Gebelerin % 35’inde demir eksikliği veya kansızlık (anemi) nedeni ile demir ilaçlarının kullanıldığı bilinmektedir. Van Brummen ve ark. çalışmasında, hamile kadınların % 30’unda ağrılı veya zor dışkılama (disşezi), % 40’ında dışkının takılma hissi ve % 10’unda dışkının tam boşalmama hissi olduğunu belirlemişlerdir.

Gebelerdeki Kabızlık Ne Tür Sorunlara Neden Olabilir?

Gebelerdeki kabızlık: dışkının birikmesi ve böylelikle vücudun gereğinden fazla mikrop yükü ile karşılaşması, kalın bağırsağın aşırı genişlemesi (megakolon), bağırsakta ülserler oluşması, halsizlik, hemoroid, divertikülit, vb. sorunlara neden olabilir.

Gebelerde Kabızlık İle Mücadele İçin Hangi Önlemler Alınabilir?

Hamilelikte kabızlık ile mücadelede bol lifli diyet ile beslenme, aktivitenin arttırılması ve Kegel egzersizleri yararlıdır. Düzenli ve kısa yürüyüşler ve sporun ciddi katkıları vardır. Günde 2 Lt su tüketmek, bol lifli ve posa bırakan gıdaları tercih etmek yararlı olur. Bu amaçla suda eriyen gıdalar grubuna giren sebzelerin ve suda erimeyen gıda grubuna giren baklagillerin (bakla, nohut, fasulye, bezelye ve mercimek) dengeli olarak tüketilmesinde yarar vardır. Kabızlık ilaçları (laksatifler) uygunsuz kullanılırsa, hem anneye ve hem de bebeğe zarar verebilir, bu nedenle; ilgili Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı’nın önerisi dışında bu tür ilaçlar kullanılmamalıdır.

Gebelerde kabızlık ile mücadelede magnezyum hidroksit, laktuloz, sodium docusate, psyllium, senna, bisacodyl türü ilaçlar, lif takviyeleri ve probiyotikler kullanılmaktadır. Buna karşın; Castor yağı ve mineral yağlar kullanılmamalıdır. Gebeliklerin 1,500 – 65,000’de birinde bağırsak düğümlenmesi görülür.

Gebelikte Hemoroid Ne Sıklıkta Görülür?

Makat bölgesindeki damar ve bağ dokularının sarkmasına hemoroid, basur veya mayasıl adı verilir. Gebelerde, büyümekte olan bebeğin kalça bölgesindeki toplardamarlara bası yapması ve sık rastlanılan kabızlık nedeniyle ıkınma sonucunda, % 30 oranında hemoroid görülür. Hemoroidler gebelerde makatta kaşıntı, makattan kanama, makatta yanma ve makatta ağrıya neden olabilirler. Abramowitz ve ark. çalışmasında, gebeliğin son döneminde (üçüncü trimester) % 8 olan hemoroid pıhtılaşması oranı, lohusalık döneminde % 20’ye dek çıkabilmektedir.

 Gebelikte Hemoroid Oluşumunu Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Bol su ve lif tüketerek kabızlıktan korunmak, kısa ve düzenli yürüyüşler yapmak, gerekirse doktor denetiminde lif takviyesi veya lif içeren bitkisel ilaçlar kullanmak, kalça (pelvik) tabanı kaslarını güçlendirmeye yarayan Kegel egzersizlerini düzenli olarak yapmak, uzun süreli oturma veya uzun süreli ayaktan durmadan kaçınmak, uzanma ve yatma sırasında sol yanına uzanmak hemoroid oluşumunu önlemek için yararlıdır.

Kegel Egzersizleri Nedir?

Kegel egzersizleri bir Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı olan Arnold Kegel tarafından 1940 yılında idrar kaçırma sorunu olan kadınlar için tanımlanan egzersizlerdir. Buradaki ana amaç; çatı kemiği (pelvis veya leğen kemiği) tabanında yer alan ve gebelik nedeni ile zayıflayan veya bası altında kalan kasları güçlendirerek, idrar ve gaz ve dışkı kaçırma gibi sorunların oluşmasını engellemektir.

Aynı şekilde, Kegel egzersizleri ile makat ve kadınlık organındaki (vajina) kan akımı artacağından bu bölgede yara iyileşmesi de hızlanır. Makattan gaz çıkışını önlemek için nasıl makat kasılırsa, aynı mantıkla hem makat ve hem de kadınlık organı kasılır ve bir kaç saniye bekledikten sonra gevşetilir. Kasma hareketi, bacakların bitiştirilmesi, kalça kaslarının kasılması veya nefesin tutulması ile gerçekleştirilir. Bu egzersizi günde 15 defadan 5 set (75 kez) ve dört ayrı zaman diliminde toplamda 300 kez yapmak gerekir.

Aynı şekilde, bu eğitimi almış olan gebe kadınlar, yeterince kasılma olup olmadığını anlamak için doktorlarının izni ile temiz parmağını kadınlık organı (vajina) içine yerleştirdikten sonra kendilerini kasıp parmağın bu kasılmayı hissedip hissetmediğini kontrol edebilirler.

Lohusalık Döneminde Hemoroid Sık Mı Görülür?

Lohusalığın ilk 6 haftalık döneminde hemoroidlere rastlanır. Lohusalık dönemi hemoroidlerinden, özellikle normal doğum sırasında aşırı ıkınmalar sorumludur. Buna karşın, sezaryen ile doğumlar sonrasında da hemoroide rastlanılmaktadır.

Gebelikte Hemoroid Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Öncelikle, mutlaka hemoroid durumunda bir Genel Cerrahi Uzmanı’na muayene olmanız gerekir. Ağırlıklı olarak makat bölgesi ve bağırsak sorunları ile ilgilenen bölüme proktoloji, koloproktoloji veya kolorektal cerrahi adı verilir. Bu tür cerrahlar da proktolog veya kolorektal cerrah olarak adlandırılırlar. Makat bölgenize sürmek için özel kremler, ılık su ile oturma banyosu veya paketlenmiş buz uygulaması yarar sağlar. Makat bölgesine ılık ve soğuğun dönüşümlü olarak kullanılması yarar sağlayabilir. Bazı kadınlar nemlendirilmiş temizlik bezleri ile makat bölgesinin silmekten çok yarar görürler. Bu tür tedaviler genellikle bir haftadan kısa süre ile uygulanmalıdır, aksi takdirde o bölgede yoğun şişliğe (ödeme) yol açarlar. Bu tür tedaviler ile hemoroidler gerilemezse, ayaktan tedavi şeklinde boğma tedavisi veya infrared koagülasyon ile tedavi edilebilir.

Gebelikte Makat Çatlağı Ne Sıklıkta Görülür?

Gebeliğin son döneminde (üçüncü trimester) % 10 ve sıklıkla doğumdan sonraki ilk iki ay içinde lohusaların % 15’inde makat çatlağı görülür. Gebelikte makat çatlağı veya anal fissür, kabızlık veya ishali takiben makatın zorlanması ile yırtılması sonrasında oluşur. Makatta ağrı, makattan kanama, dışkılama güçlüğü ve makatta kaşıntı ile seyreden bir hastalıktır. İri bebekler, uzun süren doğum süreci, geç doğum ve doğum sonrasında gelişen dışkı kaçırma makat çatlağı için uygun zemin hazırlar.

Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı

 

Kaynaklar

1. Luo H, He X, Wang M, Zheng X, et al. Comparision of Ligasure hemorrhoidectomy and conservative treatment for thrombosed external hemorrhoids (TEH) in pregnancy. BMC Surg 2023; 23 (1):15. doi: 10.1186/s12893-023-01910-1.
2. Reijonen JK, Tihtonen KMH, Luukkaala TH, et al. Association of dietary fiber, liquid intake and lifestyle characteristics with gastrointestinal symptoms andpregnancy Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol X 2022 Oct 15;16:100168. doi: 10.1016/j.eurox.2022.100168.
3. Tarry-Adkins JL, Ozanne SE, Aiken CE. Impact of metformin treatment duringpregnancy on maternal outcomes: a systematic review/meta-analysis. Sci Rep 2021 Apr 29;11 (1): 9240.
4. Chen X, Li P, Liu M, Zheng H, et al. Gut dysbiosis induces the development of pre-eclampsia through bacterial translocation. Gut 2020; 69 (3): 513-522. doi: 10.1136/gutjnl-2019-319101.
5. Gomes CF, Sousa M, Lourenço I, et al. Gastrointestinal diseases duringpregnancy: what does the gastroenterologist need to know? Ann Gastroenterol 2018; 31 (4): 385-394.
6. Stuart A, Källen K. Risk of abdominal surgery in pregnancy among women who have undergone bariatric surgery. Obstet Gynecol 2017 Apr 4. doi: 10.1097/AOG.0000000000001975.
7. Odalović M, Milanković S, Holst L, et al. Pharmacists counselling of pregnant women: Web-based, comparative study between Serbia and Norway. Midwifery 2016; 40: 79-86.
8. Shafe AC, Lee S, Dalrymple JS, et al. The LUCK study: Laxative Usage in patients with GP-diagnosed Constipation in the UK, within the general population and in pregnancy. An epidemiological study using the General Practice Research Database (GPRD). Therap Adv Gastroenterol 2011; 4 (6): 343-363.
9. van Brummen HJ, Bruinse HW, de PG V, et al. Defecatory symptoms during and after the first pregnancy: prevalences and associated factors. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct 2006; 17: 224-230.
10. Abramowitz L, Batallan A. Epidemiology of anal lesions (fissure and thrombosed external hemorrhoid) during pregnancy and post-partum. Gynecol Obstet Fertil 2003; 31: 546-549.